Een fruittuin onderhouden is als het runnen van een deftige kapsalon. Het hele jaar door ben je er onafgebroken in aan het knippen, opsteken, bijpunten en uitdunnen. Elke boom of struik laat zich bij dat werk gelden als een handenbindertje, doordat alle verschillende soorten en rassen in hun verzorging om een eigen specifieke aanpak vragen. 

Het zal ook niet voor niks zijn dat bijvoorbeeld appels en peren soms adellijke titels als queen, reine, comtesse, jonkheer en duchesse voor hun naam hebben gekregen, terwijl andere zich als sint, président, seigneur, schone, beauty, lady en doctor aan de wereld mogen presenteren. Het zijn, kortom, bepaald geen dertien-in-een-dozijn-exemplaren waarover de tuinman of -vrouw zich heeft te ontfermen.

Snoeien, toppen, dunnen, plukken

Een blik op de tuinkalender van Villa Augustus kan voor zich spreken: er gaat in de boomgaard en de fruitkas geen dag voorbij of er moet worden gesnoeid, getopt, gekrent, gedund, gediefd, geënt, bewaterd, bestoven en - vooral in dit jaargetijde - plukken, plukken en nog eens plukken. Ondertussen moet je als tuinder dan ook het geluk nog aan je zijde weten en is je aanplant verstoken gebleven van kevers, wespen, motten, schimmels en luis, want de biologische bestrijding van al die schadelijke insecten is al net zozeer maatwerk.

Tegelijk is het natuurlijk ook zo dat telers veel terugkrijgen voor al hun inspanningen. Vanaf de late lente tot aan het begin van de winter betalen de liefde, tijd en vakkundigheid die ze in hun arbeid steken zich uit in opeenvolgende oogsten van het allerlekkerste fruit. In Villa Augustus kun je zo weken achtereen genieten van de aardbeien, kersen, appels, peren, citroenen, pruimen, bessen en overige vruchten uit de eigen boomgaard en die van het nabijgelegen Landgoed Dordwijk. 

Ook verkrijgbaar in de markt

Alle hebben ze hun unieke geuren, smaken en toepassingen. In de patisserie, desserts, sappen en salades van ons restaurant proef je die rijkdom aan variëteiten heel het tuinseizoen door. Veel fruit uit de boomgaard is ook verkrijgbaar in de markt. Dat brede assortiment is op zichzelf ook al bijzonder, aangezien de monocultuur in de fruitteelt er de afgelopen decennia toe heeft geleid dat talloze soorten en -rassen al lang uit het aanbod van de groothandel zijn verdwenen en veelal alleen nog door particulieren en in - de laatste - traditionele boomgaarden in de Betuwe en Zuid-Limburg worden gekweekt.

'Alles is laagstamteelt geworden', concludeerde pomoloog Wouter den Boer vorig jaar in de Volkskrant over die ontwikkeling in de Nederlandse tuinbouw. 'Dat is commercieel veel interessanter. Je zet honderden boompjes op een rij, steeds twee meter ertussen en aan elkaar vastgemaakt door draden en palen. Dát zijn de fruitbomen die winst opleveren, maar daardoor verdwijnt wel de traditionele boomgaard. En daarmee de diversiteit van het fruit.' In het geval van appels gaat het voor de bedrijfstak tegenwoordig nog maar om een paar rassen, zoals de Elstar, Jonagold, Goudreinet en de Golden Delicious. 

Comeback oude fruitrassen

Gelukkig kunnen er ook positieve tendenzen worden gemeld, zoals het feit dat oude fruitrassen inmiddels van overheidwege worden aangemerkt als van grote cultuurhistorische waarde en er dus geld voor het behoud ervan beschikbaar is. De Pomologische Vereniging Noord-Holland heeft zo al 333 'bedreigde' appelvariëteiten in beheer. Zoals dat ook met 'incourant' vlees en 'vergeten groenten' gebeurt, maken die oude fruitrassen door de toenemende belangstelling van chefs, kookboekenschrijvers en kleine telers voor vaderlands culinair erfgoed voorzichtig hun comeback weer in de keuken.

Syden Hempje

In de boomgaarden van Villa Augustus en Dordwijk worden zo'n zestig verschillende fruitbomen geteeld. Van de appels noemen we de Groninger Kroon, die wordt verwerkt in appelijs, appelsap, desserts en appeltaarten, de Zoete Ermgaard, bij uitstek geschikt voor hete bliksem, de Bramley, de Engelse favoriet bij de bereiding van apple ple, de Beauty of Bath, de Gravensteiner en de Ellison's Orange, waarvan het vruchtvlees in weerwil van de naam aan dat van een peer doet denken, en het Syden Hempje, dat zijn naam waarschijnlijk ontleent aan het plaatsje Sydenham in Oxforshire.

Een apart appeltje in het gezelschap is de Yellow Transparant, die hooguit oudere generaties nog van de groenteboer zullen kennen: het moet precies op het moment worden geplukt dat het van groen naar geel verkleurt, waarna je het vervolgens binnen enkele etmalen moet eten voordat het te melig is.

De peren zijn Frans

Zo veel Engelse namen als er vallen in bovenstaande opsomming van appelrassen, zo verfranst is de pomologie als het gaat om peren. Die doen het in zuidelijker gelegen landen (al vanaf België) nou eenmaal beter. In Villa Augustus en Dordwijk floreren niettemin onder meer de Bonne Louise, de Beurré Hardy, de Comtesse de Paris en de Précoce de Trévoux.

Beginnende en gevorderde fans van pruimen kunnen aan tafel in Villa Augustus uitzien naar de Eierpruim, de Belle de Louvain, de Reine Claude d'Oullins, de Opal, de Zoete Brederode en de Victoria. De bessenliefhebbers, op hun beurt, doen dat ongetwijfeld naar de framboos, de Japanse wijnbes en de kruisbessen, alles eveneens van eigen grond. Om met een gevleugelde uitspraak van een de tuinlieden van Villa Augustus te besluiten: 'De grootste rijkdom van onze tuin, dat is het fruit!'