De laatste kuipen met citroenbomen zijn er deze week naar buiten gereden, en dus is de Limonaia van Villa Augustus vanaf nu weer beschikbaar voor bruiloften, familiereünies, verjaardagen, programmering en bedrijfsbijeenkomsten. Van de vroege lente tot aan het eind van de zomer vult de wintertuin zich opnieuw met de geluiden van tinkelende glazen, vrolijke stemmen, muziek en ander feestgedruis. Wie er op zo’n bijzondere middag of avond aan tafel gaat, zou zich heel goed op een deftig landgoed in Italië of Frankrijk kunnen wanen.

Balzalen

Die vergelijking is inderdaad een tikje onbescheiden, maar wel handig voor het historische bruggetje dat we hier willen maken. Want hoewel onze limonaia pas tien jaar jong is, haken we met de aankleding en gebruik ervan toch aan bij een heel oude traditie. Ook de limonaia’s en oranjerieën van de Renaissance waren namelijk méér dan een seizoensopslag voor respectievelijk citroen- en sinaasappelbomen. Door de jaargetijden heen fungeerden ze eveneens als balzalen en zelfs als theaters.

Aan het bezit van zo’n monumentaal en reusachtig tuinhuis ontleenden de Europese adel en rijke kooplieden indertijd net zo veel status als aan hun paleizen en kastelen. Met hun zuilen, ornamenten en plafondschilderingen deden de oranjerieën en limonaia’s er in grandeur ook amper voor onder. Architectuur en inrichting waren veelal geïnspireerd op de pracht en praal van de klassieke oudheid en de Oriënt. Voor het dagelijkse onderhoud van een wintertuin met exotisch fruit kon dan weer worden geleund op het Hollandse pionierswerk van Jan Commelin.

Gouden appels

Al in de tweede helft van de zeventiende eeuw teelde deze botanicus, in een speciaal daarvoor verrezen limonaia van de Leidse hortus, zijn eigen ‘hesperiden’. Onder die verzamelnaam raakten de citrusvruchten in Europa bekend, nadat ze via Portugese zeelui vanuit China hun weg over ons continent vonden. Het woord komt uit de Grieke mythologie. Hesperiden waren eigenlijk de nimfen die in het land Hesperia de boom met de ‘gouden appels’ bewaakten, maar ooit is de aanduiding ook synoniem geworden voor dat fruit zelf. In 1676 publiceerde professor Commelin zijn vermaarde standaardwerk Nederlandtze Hesperides over de kweek van citrus in een noordelijk klimaat.

Oranjerieën zijn er nog vele in Europa, met die in de Boboli-tuinen van de illustere geslacht De Medici (Florence), en die van Lodewijk de Veertiende alias de Zonnekoning (Versailles) als twee van de beroemdste. Ook een reeks opeenvolgende Duitse en Oostenrijkse vorsten hoefde vroeger niet op een paar penningen te kijken toen de wintertuinen in hun land mode werden. In Nederland zijn enkele nog in gebruik zijnde oranjerieën voor het publiek te bezoeken, waaronder op het landgoed Twickel in Twente. De eeuwenoude citrusbomen van deze uit 1347 daterende buitenplaats maken deel uit van de Nationale Plantencollectie.

Trouwen in de Limonaia

Winterverblijven voor de omvangrijke familie van citroenen zijn er daarentegen niet meer binnen onze grenzen, met uitzondering van de Limonaia op het particuliere Landgoed Dordwijk (ook in Dordrecht) en dus de hedendaagse van Villa Augustus. Waarmee we in dit verhaal weer terug zijn van bovenstaande, kleine tijdreis en met Lotte Spiering komen te praten over onze Limonaia als eigentijdse feestzaal. Lotte is samen met Arjanne van Heest verantwoordelijk voor alle zalen en kamers van Villa Augustus, en kan er zodoende alles over vertellen.

Bijvoorbeeld over wat je er mag verwachten als je het schitterende plan hebt opgevat om in de Limonia te gaan trouwen *). Lotte: 'Ja, dan is dat natuurlijk echt de meest romantische zaal die we in Villa Augustus ter beschikking hebben. We richten hem helemaal in met lange, met linnen gedekte tafels, vazen met verse bloemen uit de tuin en prachtige boeketten. En als het lekker weer is en de deuren kunnen open dan krijg je er vanaf het terras het mooiste uitzicht op de tuin en de boomgaard bij. 

'De Limonaia is met een capaciteit van 80 zittende of 100 staande gasten ook meteen de grootste zaal die we kunnen aanbieden, al betekent dat allerminst dat je er alleen met omvangrijke gezelschappen in terecht kunt. Er worden ook veel kleinere feesten en bijeenkomsten in de Limonaia georganiseerd, en we passen de ruimte er moeiteloos voor aan.' 

Kijk hier voor meer informatie over trouwen bij Villa Augustus.

'Ja, mits...'

Leuke herinneringen bewaart ze ook aan de keer dat een stelletje de Limonaia afhuurde voor de verjaardag van haar. Althans, zo verkochten ze de gebeurtenis vooraf aan de genodigden, want toen de partij in volle gang was werd zij tot ieders verrassing door hem ten huwelijk gevraagd. Haar antwoord luidde 'ja, mits we hier en nu dan ook onmiddellijk de daad bij het woord voegen'. Waarop een ambtenaar naar voren trad en ze ter plekke in de echt verbond. Lotte:  'Ik was de enige die in het geheim was ingewijd. Heel tof ook als dan alles tot in de puntjes verloopt zoals het bruidspaar zich had voorgesteld.'

Met evenveel zorgvuldigheid wordt de Limonaia gebruiksklaar gemaakt voor een workshop, een condoléance, een brainstorm of een zakenborrel. 'We hebben in Villa Augustus geen standaardpakketten', zegt Lotte erover. 'Er is ook geen keuze uit lunch A of diner B. Behalve in het restaurant koken we ook voor etentjes in de zalen altijd naar de seizoenen. Elke gelegenheid krijgt zijn eigen sfeer en invulling.'

Dat betekent ook dat de wintertuin er in de lente en zomer bijna geen week hetzelfde uitziet. Lotte: 'Voor ons is het elke keer opnieuw een uitdaging om de Limonaia nóg aantrekkelijker te maken dan hij al is. Dat doen we met respect voor de traditie die we met deze zaal in tien jaar al hebben opgebouwd, maar het laat ook elk jaar weer ruimte voor nieuwe ideeën.'

*) Over trouwen in Villa Augustus komen we in Oogst in een ander verhaal binnenkort uitgebreid terug! Kijk hier alvast voor meer informatie over de mogelijkheden.

De illustraties bij dit artikel zijn overgenomen uit Orangeries Places of glass - their history and development, uitgeverij Evergreen 1998

Lees ook: De Limonaia, schatkamer van de citruskweker