Van 19 oktober tot en met 23 maart 2025 te zien in het Dordrechts Museum: Liberté! | Ary Scheffer en de Franse romantiek. Combineer een bezoek aan deze groots opgezette tentoonstelling met een speciaal hotelarrangement in Villa Augustus! Meer informatie hierover onder aan dit verhaal.

Arie Johannes Lamme: 'Ary Scheffer aan het werk in zijn grote atelier bij zijn woonhuis aan de Rue Chaptal 16 te Parijs' (detail), 1851. Collectie Dordrechts Museum.

Vorige maand schreven we hier al dat er het een en ander van een museumbezoeker wordt gevraagd als die zich een eigen oordeel wil vormen over het oeuvre van Ary Scheffer (1795-1858). Aan de kritieken die de schilder bij leven ten deel vielen, kan alvast weinig houvast worden ontleend. Afhankelijk van de strikte politieke opvattingen die recensenten er in zijn tijd op nahielden, kon een doek van Scheffer in artistieke kringen worden neergesabeld of op bijval rekenen, met maar weinig nuances daartussenin. Je hield ervan of je haatte het, vatte conservator Sander Paarlberg van het Dordrechts Museum de grondhouding van de kunstkritiek al eens samen.

Romanticus en revolutionair

De in Dordrecht geboren Scheffer vertrok al op jonge leeftijd naar Parijs, waar hij met onder anderen Delacroix, Géricault en Ingres (allen ook vertegenwoordigd in Liberté!) naam maakte als schilder van de Romantiek. Hij raakte er bevriend met onder anderen de componisten Liszt en Chopin en de schrijvers Charles Dickens en George Sand. Hij was de hofschilder van het Franse koningshuis, maar stond als revolutionair ook op de barricaden wanneer er in Parijs weer eens een politieke opstand was uitgebroken. Dat vuur doofde naarmate Scheffer ouder werd, terwijl evenredig ook zijn roem vervluchtigde.

Ary Scheffer: 'De vrouwen van Souli', 1827. Collectie het Louvre.

Helemaal in de vergetelheid raakte de in Dordrecht geboren schilder in de negentiende en twintigste eeuw na zijn overlijden vervolgens niet echt. Maar in de Nederlandse canon van de beeldende kunst zou hij, alleen al op grond van zijn opmerkelijke rol in de kunstgeschiedenis, toch best nog wat plekjes omhoog kunnen. Kwestie van Ary Scheffer ook bij een hedendaags publiek opnieuw wat beter bekend te maken. Het verhaal van zijn leven is het zonder meer waard. Rest dan nog de vraag of zijn vele schilderijen en schetsen, voor een aanzienlijk deel in eigendom van het Dordrechts Museum, bij de kunstminnaars van nu ook nog de juiste snaar weten te raken.

Huiswerk 

In de catalogus die bij Liberté! | Ary Scheffer en de Franse romantiek is verschenen, lees je in de bijdragen van de diverse auteurs nergens hoe mooi, bijzonder of misschien juist overschat ze diens heftige oorlogstaferelen en, haaks daarop, zijn veel ingetogener en soms kwetsbare portretten vinden. De consensus in hun beschouwingen is dat de betekenis en de kwaliteiten van Ary Scheffer alleen kunnen worden begrepen in de context van het maatschappelijke klimaat dat  de stad Parijs in de eerste helft van de negentiende eeuw in zijn ban hield. De man en zijn werk in het hart sluiten, is iets wat de tentoonstellingsmakers in belangrijke mate aan de bezoekers van Liberté! overlaten.

Ary Scheffer: 'De Marseillaise', 1825-1826. Collectie Dordrechts Museum.

Huiswerk dus voor iedereen die de komende maanden in het Dordrechts Museum voor het eerst of hernieuwd met het werk van Scheffer kennismaakt. In de catalogus opgenomen is een tijdlijn van de historische gebeurtenissen in het Frankrijk van die periode. Alle veldslagen, opstanden, revoluties en troonswisselingen die erin worden opgesomd, zijn meer of minder van invloed geweest op Scheffers levensloop en carrière. 

Als Scheffer het vuur van zijn engagement niet op het linnen overbracht, stond hij wel ergens op de barricade of debatteerde hij in de Parijse salons met gelijkgezinde intellectuelen en collega-schilders over de wijze waarop de wereld moest worden verbeterd. Als actievoerder die op straat de daad bij het woord voegde, had Scheffer absoluut een naam op te houden. Tegelijkertijd schijnt het ook een heel aimabele, introverte en allengs door veel familieleed gebroken man te zijn geweest, al komen zulke biografische ‘zijlijnen’ in het boek bij de tentoonstelling helaas niet aan bod.

Over zijn dochter Cornélie, die hij bij een onbekend gebleven vrouw verwekte en als ‘Mignon’ op enkele schilderijen vereeuwigde, kom je –nóg wat extra huiswerk – in Memoir of the Live of Ary Scheffer (1860) van de met Scheffer bevriende Britse schrijfster en feministe Harriet Grote (1792-1878) wel wat meer te weten. Ze gaat er ook wat dieper in op de huwelijksbesognes van de schilder en het vrijwillige isolement waarin hij zich in de laatste jaren van zijn leven, teleurgesteld en onzeker over zijn verdiensten, in zijn Parijse atelier terugtrok.

Met wat verbeeldingskracht zie je op de tentoonstelling heus ook wel het nodige van die andere kant van Scheffer terug. Want behalve een rebelse en ook godvruchtige inborst had hij klaarblijkelijk ook een getroubleerde, tere ziel. Harriet Grote wist dat wel zeker. Scheffer, schreef ze twee jaar na zijn overlijden, was in zijn tijd misschien wel de beroemdste kunstenaar in wiens werk álle aspecten van zijn persoonlijk leven tot uiting kwamen.

Is dat anno 2024 ook nog herkenbaar? Bezoek het Dordrechts Museum, lees die catalogus, en laat de geest van zijn tijd en die van de oud-Dordtenaar zelf er op je neerdalen.

Salons

Het Dordrechts Museum omlijst de tentoonstelling Liberté! onder meer met een drietal Salons. Zulke bijeenkomsten rondom kunst, muziek, literatuur en politiek werden ten tijde van de Romantiek (in huiselijke kring) ook al georganiseerd. Cultuurjournalist Yuki Kho leidt de avonden en ontvangt dan conservatoren, kunstcritici, filosofen en musici met live-optredens. Data:  21 november, 23 januari en 27 februari. Meer informatie hierover op de site van het museum.

Arrangement Dordrechts Museum: Liberté!

Boek een kamer in Villa Augustus en bezoek in het Dordrechts Museum de tentoonstelling Liberté! Het arrangement bestaat uit een overnachting  inclusief ontbijt voor twee personen, gratis gebruik van twee fietsen en twee entreebewijzen voor het museum.

Je ontvangt bovendien de luxe Liberté!-catalogus en koffie met een taartje in het restaurant van Villa Augustus. Dit alles met een korting van € 50 euro ten opzichte van de reguliere prijzen. Het arrangement kan online worden geboekt. Let op: het Dordrechts Museum is op maandagen gesloten. 

Fietsend naar het Dordrechts Museum

Het is tevens mogelijk om een overnachting in Villa Augustus te combineren met alleen twee gratis dagtickets voor het museum. Boek deze extra optie bij het reserveren van je kamer. Gedurende je verblijf kun je dan ook kosteloos beschikken over twee hotelfietsen en gebruikmaken van het ontbijtbuffet in ons restaurant. Het Dordrechts Museum bevindt zich op zo’n tien minuten fietsen van het hotel.