Gerbrand Bakker schrijft behalve romans (Boven is het stil, Perenbomen bloeien wit, De Omweg, Juni e.a.) en jeugdboeken ook columns over tuinieren in Trouw, De Groene Amsterdammer en Onze Eigen Tuin. In omgewerkte en uitgebreide vorm zijn die nu samengebracht in Rotgrond bestaat niet. Een verhalenbundel waarin Bakker beschouwingen over cultuurlandschap en natuur afwisselt met kronieken over het bezit van een eigen stuk grond. Op woensdag 14 maart komt hij erover vertellen in het programma ‘Ontmoetingen in Villa Augustus’.

Tuinnazi

Iets meer dan vijf jaar geleden betrok Gerbrand Bakker een woning in een dorpje in de Duitse Eifel. Wat hem juist daarheen voerde, blijft in zijn nieuwe boek onvermeld. Wel komen we meteen in het eerste verhaal van de bundel te weten dat er bij dat tweede huis een ruimbemeten tuin en een klein bos horen. Als gediplomeerd hovenier toont Bakker zich daar tamelijk verguld mee, al laat hij er bij zijn lezers tegelijkertijd ook geen misverstand over bestaan dat hij het met die tuin van ‘m vaak zo nauw niet neemt.

Aan een ‘ontwerp’ voor het perceel deed en doet hij niet (‘Ik ben geen tuinnazi’), maar aan grote plannen ermee ontbreekt het desondanks evenmin. Bakker heeft een hekel aan bossen, terwijl hij er in de Bondsrepubliek toch maar temidden van is gaan wonen. En hij wil de veiligheid van een met een hek omheinde tuin, waar mens en dier toch gewoon frank en vrij in moeten kunnen lopen. Het zal met zijn ambivalente inborst te maken hebben, want dergelijke wiebeligheid speelt hem doorlopend parten.

Tuttigheid

Enerzijds is er Bakkers terugkerende behoefte aan ordening en overzicht, anderzijds besluit hij net zo gemakkelijk om de boel er maar lekker op zijn beloop te laten (‘Morgen is er weer een dag’). Een ander deel van zijn persoonlijkheid heeft dan weer last van ‘tuttigheid’ en van de aanvechting om zijn ‘oerwoud’ met een hek, muurtjes en heggen alsmaar compacter te maken. Ga er met al die alter ego's, kortom, maar eens aan staan.

‘Kun je aan een tuin zien hoe de mens is die de tuin schiep?’, vraagt Gerbrand Bakker zich af in Rotgrond bestaat niet. Zelf geeft hij in zijn boek geen uitsluitsel daarover, maar het antwoord zou in zijn geval bevestigend kunnen zijn. Zo ongedurig en weifelachtig als Bakker druk blijft met het steeds weer overplanten van tulpen en pioenen, zo besluiteloos kan hij ook in andere opzichten zijn. Ja-nee, dit-dat en maar-als: het hinken op twee of meer gedachten lijkt net zozeer van toepassing op de tuinman als op de schrijver Bakker.  

Depressiviteit

Zal hij nou wel of een niet een nieuw huisdier nemen, na het vroegtijdig overlijden van zijn hond Jasper? Wil hij nou wel of niet in het bos gaan wandelen als hij toch geen hond heeft? Bakker kan in 225 pagina’s aardig wat boompjes over kwesties als deze opzetten. Het is terug te voeren op zijn depressiviteit, laat hij zich in het verhaal ‘De paden’ tegen de vrouw ontvallen die een hondje-op-proef weer bij hem kan komen ophalen: ‘Je weet niks. Je snapt niks, je moddert maar wat verder, en een beslissing is vrijwel onmogelijk, of helemaal niet te doen.’

Aanzienlijk resoluter is Bakker als hij wat verder kijkt dan naar de spreekwoordelijke lege hondenmand en naar zijn eigen tuin. Boswachter en bestsellerauteur Peter Wohlleben krijgt, althans voor Bakkers doen, behoorlijk de wind van voren in Rotgrond bestaat niet. Hij stelt vast dat zijn Duitse collega met diens boek Het verborgen leven van bomen ‘zwaar heeft geleund’ op een gelijknamige titel van bioloog Colin Tudge uit 2006. En de ideeën die Wohlleben er (dus kennelijk opnieuw) in ontvouwt over het innerlijke leven dat eiken, dennen, esdoorns en kastanjes zouden hebben, doet hij af als een ‘sprookje’.

Robotmaaiers

Bakker ziet het nog gebeuren dat aanhangers van Wohllebens gedachtengoed hem straks ook nog het steken van snijbiet of het maaien van zijn gras gaan verbieden. Hij is nota bene nu al zo ‘huiverig’ voor die hoge mate van religiositeit die om de natuur en tuinieren is komen te hangen. In Rotgrond bestaat niet veroorlooft Bakker zich zulke boutades slechts af en toe, wat best jammer is. Zijn kleine, maar soms venijnige uitvallen en sporadische particuliere ontboezemingen (‘Ik heb angst voor robotmaaiers’) zijn per slot van rekening het zout in de pap van het boek.

Hopelijk permitteert hij zich straks aan tafel met Bas Kwakman en Eva Meijer wat meer  stekeligheden en inkijkjes in zijn tuindersziel. Als jongen van het kaarsrechte platteland van de Wieringerwaard zou Gerbrand Bakker daar nog wel een straffe dosis rechtlijnigheid moeten kunnen uitpuren. Volgers van tuintrends uit boeken en Wohlleben-adepten zijn in dat geval alvast gewaarschuwd.

Ontmoetingen in Villa Augustus. Bas Kwakman in gesprek met Eva Meijer en Gerbrand Bakker. Woensdag 14 maart, aanvang 20.00 uur, toegang € 10 (inclusief drankje). ‘Rotgrond bestaat niet’ (Cossee, € 19,99) is vanaf 5 maart in de markt van Villa Augustus en in de boekwinkels verkrijgbaar. Bezoekers die het boek van Gerbrand Bakker en/of Eva Meijer op de avond zelf aanschaffen, krijgen er een alternatief boekenweekgeschenk van uitgeverij Cossee bij cadeau: het verhaal ‘In memoriam Mizzi’ van Ida Simons.