Het is een tochtje op zichzelf: de wandeling langs het kanaaltje dat door Villa Augustus stroomt. De smalle watergang bestaat al sinds 2005-2007, toen tegelijkertijd onze tuinen werden aangelegd, maar nu de ingrijpende renovatie ervan eindelijk is afgerond zijn we er extra trots op. 

De mannen van onze technische dienst en Michael van de tuinploeg zijn in 2021 maanden achtereen druk geweest om het kanaal weer in zijn optimale staat terug te brengen. Het water dat we uit het nabijgelegen riviertje De Vlij oppompen, vloeide er de afgelopen 15 jaar weliswaar nog altijd doorheen, zij het dan dikwijls iets minder vrijelijk dan ons lief was.

Hoofdpijndossier

Door vorstschade en andere weersinvloeden brak het metselwerk van de kanaalwandjes namelijk voortdurend af, zodat de bodem regelmatig bezaaid lag met scherven. Bijkomende opstoppingen werden veroorzaakt door de bladeren en de slib die zich tegen die scherven ophoopten, en dan waren er ook nog de lekkages. Alles bij elkaar best een ‘hoofdpijndossier’, om het met tuinman Jelle Reeder te zeggen.

Enfin, al die problemen zijn nu dus definitief opgelost. Het metselwerk is vervangen door betonnen randen, waarvoor eerst een speciale bekisting moest worden ontworpen. De fundering van het kanaaltje is daarbij nu dusdanig verstevigd dat het Vlij-water ook daar niet langer doorheen sijpelt. Tel erbij op dat de zichtlijn van het kanaaltje nu heel mooi tot aan het Wantij is doorgetrokken en, ziehier, we hebben een goede aanleiding voor het schrijven van dit stukje. 

Kanaal in de tuinen van de Venaria Reale, een paleis van de vorsten uit het Huis van Savoie in Turijn.

Ja, waarom een kanaal?

Blijft bij sommige lezers allicht nog de vraag waarom oprichters Daan van der Have, Hans Loos en Dorine de Vos graag een kanaal wilden in Villa Augustus. De praktische reden hiervoor was dat ze hoopten dat ze met Vlij-water de groentebedden afdoende zouden kunnen beregenen, net als in de tuinderijen van het antieke Mesopotamië. Maar helaas heeft ons eigen Dordtse stroompje hun verwachtingen nooit kunnen waarmaken. 

Panta Rhei

Gelukkig vonden ze hun tweede reden voor het aanleggen ervan nog een stuk belangrijker. Met de Renaissance-tuinen van de Franse en Italiaanse adel als inspiratiebron, creëerden ze met hun kanaaltje eerst en vooral een esthetisch element. Als een van de twee lengte-assen in Villa Augustus verbindt het de moestuin, de bostuin, de boomgaard en de Italiaanse tuin. Symbolische betekenissen heeft het kanaaltje bovendien: het afwisselen van de seizoenen in de tuinen is als het leven zelf, en alles in dat bestaan – Panta Rhei! – stroomt. 

Ontdek het kanaal

Beleefd aanbevolen: maak een wandeling langs het kanaaltje vanaf het beginpunt ervan, bij de zij-ingang van Villa Augustus naast de markt. Onder de vrolijke sculptuur De Bron van de Spaans-Rotterdamse kunstenares Dora Dolz (1941-2008) ligt de put waaruit het Vlij-water zich via het kanaal richting het Wantij rept (nou ja, kabbelt). En behalve de winterse schoonheid van de tuinen, de historische kassen en de Limonaia aan zijn weerszijden heeft het kanaaltje zelf ook nog wel wat ontdekkingen te bieden.

Zo passeer je onderweg een aantal mozaïeken van druiventrossen en citrusvruchten in de kanaalbodem. Die zijn tevens van de hand van Dora en van haar schoondochter Mischa van Teeffelen. Op diezelfde bodem is ook het mozaïek te bewonderen dat naar een ontwerp van Dorine de Vos werd gemaakt: de in elkaar gevlochten letters V en A. Het was het logo dat ze aanvankelijk in gedachten had voor Villa Augustus. Er is van afgezien omdat het toch te veel deed denken aan een runeteken.

Oeps, knikje

Leuk voor de geschiedschrijving van Villa Augustus is ook het minieme knikje dat je ongeveer ter hoogte van gele bruggetje (eveneens van Dora) in het kanaal aantreft. De vroegste uitvoering van de betonbekisting die op deze  werd aangebracht, voldeed duidelijk nog niet helemaal. 

Een laatste hoogtepuntje op de route is de al genoemde uitbreiding van de zichtlijn. Ter hoogte van de boomgaard wordt, dankzij een simpel gat (mét hekje) in de taxushaag, je oog nu voortaan ook getrokken naar het eindpunt van het kanaaltje. Moedig voorwaarts stroomt het Vlij-water daar 24/7 weer terug het prachtige Wantij in.