In de tuin van Villa Augustus bevindt zich een aan het zicht onttrokken, geheime kamer. Een plek om te lezen, te schrijven, te denken of gewoon om zomaar van de afzondering, het groen en de stilte te genieten. Villa Augustus vraagt bijzondere mensen er te komen logeren. Auteurs, illustratoren, schilders, componisten, biologen, filosofen… Het zijn onze Queens of the Secret Garden. 

Nathalie Lété is er een van, net als Gummbah, Martin Jarrie, Wouter Klootwijk en Harriët van Reek, om er enkelen te noemen. Ze verblijven een aantal nachten in de Giardino Segreto in ruil voor een verhaal, gedicht, tekening, een foto of iets anders, geïnspireerd door deze speciale omgeving.

Deze maand verwelkomden we twee nieuwe Queens of the Secret Garden. Half september was de wereldwijd vermaarde (strip)tekenaar en ontwerper Joost Swarte artist in residence in Villa Augustus. Sinds afgelopen maandag is het de beurt aan beeldend kunstenaar Sjoerd Buisman. Hij heeft, in het gezelschap van echtgenote Marjolein, nu zijn intrek in de Giardino Segreto genomen.

Kunstenaar maar ook tuinder/kweker

Sjoerd is in Villa Augustus als geen ander op zijn plek, want behalve kunstenaar is hij ook een tuinliefhebber en kweker met een schat aan kennis en praktische ervaring. Hij woont en werkt afwisselend in Haarlem en in de Calvados-streek in Normandie, waar hij al 25 jaar een oud château bezit met een lap grond van maar liefst zeven hectare eromheen. Een deel daarvan bestaat uit wat Sjoerd 'Het Zogenaamde Bos' heeft gedoopt. Het is een perceel waarop hij de honderden bijzondere bomen heeft aangeplant die hij in een kwarteeuw tijd zelf verzamelde of van vrienden cadeau kreeg. 

Een ander deel van die Franse tuin is een hortus conclusus, een omsloten hof zoals die al in de Middeleeuwen in abdijen en door begijnen werd aangelegd. Groenten kan Sjoerd er tot zijn spijt niet in verbouwen, omdat ze onmiddellijk door herten en reeën zouden worden opgevreten. Die laten zich daarbij dus geenszins door de oude tuinmuren tegenhouden, zomin als ze kieskeurig zijn over wat ze daarbinnen verder zoal aantreffen. 

Zo zijn ook de rozenstruiken net weer tot op de bodem door ze gekortwiekt. Sjoerd: 'Tja, wat kan je er als tuinder aan doen? Marjolein is dol op die hertjes. Er mag van haar absoluut niet worden ingegrepen, en daar leg ik me moeiteloos bij neer. Het komt dus nogal eens voor dat ik iets heb aangeplant wat dezelfde avond al weer helemaal weg is.' 

Een geschenk uit de hortus conclusus

Dat lot is in elk geval de tien pompoenen bespaard gebleven die Sjoerd in 1996 uit zijn hortus conclusus oogstte. Al tijdens hun groei had hij ze ingesnoerd met leren riempjes, waardoor ze net wat andere vormen ontwikkelden dan de exemplaren die je normaal in de groenteschappen aantreft. Sjoerd omhulde ze in zijn atelier met rubberen mallen, hij ontdeed ze van hun vruchtvlees, vulde de binnenkant ervan vervolgens weer met gips, en liet ze daarna in brons gieten. 

Een van die prachtige beelden, voornaam als een rijksappel en bedekt met een bijna mystiek zwart patina, heeft hij als geschenk mee naar Villa Augustus genomen. Het object zal binnenkort ongetwijfeld zijn te zien  in een van de zalen van het hotel of in het restaurant . Met die gift als Queen of the Secret Garden heeft Sjoerd tot en met donderdag meteen ook zijn handen vrij om zelf het een en ander te kunnen gaan bewonderen. Marjolein en hij hebben onder meer een fietstochtje naar het Dordrechts Museum op het programma staan. Ze willen nog naar de Kunsthal in Rotterdam. En er staat een rondvaart op stapel door de Biesbosch.

'Ik kan niet zonder de natuur'

In een van de monografieën die over zijn werk is verschenen, is een portret van hem uit 1971 (foto hierboven) opgenomen waarop hij als jonge kunstenaar in diezelfde Biesbosch al druk in de weer is met planten, boomtakken en stronken. Het is een foto die niet alleen hem maar ook zijn oeuvre uitstekend typeert. Sjoerd: 'Ik kan niet zonder de natuur. Als student aan de Academie van Beeldende Kunsten in Rotterdam wist ik ook al dat die steeds de inspiratiebron zou blijven voor alles wat ik maakte. Sinds ik volwassen ben, permitteer ik me als kunstenaar meer vrijheden. Ik maak nu vaker beelden en sculpturen van andere materialen dan levend hout. Maar de natuur blijft altijd het vertrekpunt.'

Op wikipedia staat kort en bondig omschreven hoe Sjoerd Buismans internationale carrière tot dusver is verlopen. In zijn beginperiode gebruikte hij vooral materialen uit de natuur zelf, zoals aardappelen, planten en bomen. Door hun takken en wortels in allerlei richtingen te leiden, – en ook door er takken van andere soorten of van aluminium op te enten – groeiden ze letterlijk op tot kunstwerken. Dat proces werd nauwkeurig in fotoseries, tekeningen en tekst door hem vastgelegd.

Vanaf begin jaren tachtig kreeg dat oeuvre een nieuwe loot aan de stam met zijn Phyllotaxis-beelden (foto hierboven). Phyllotaxis is de studie van van de wijze waarop het gebladerte van bomen en planten rond een stam of tak is gegroepeerd. Sjoerd was met name gefascineerd door spiralende bladstand van met name palmen en bleekselderij. Hij maakte er beelden van in hout, brons, staal en beton. Ze zijn onder andere te zien in het Reinaldapark in Haarlem, in de tuin van het Kröller-Müller in Otterlo en in de beeldentuin van Museum Arnhem. 

Op dit moment werkt hij in zijn atelier in Haarlem aan een metershoge constructie waarvan de vorm opnieuw is afgeleid van die van een boom. Het beeld is bestemd voor een nieuwbouwwijk in Apeldoorn. Het ontwerp werd in een competitie van meerdere inzendingen van kunstenaars unaniem door de bewoners gekozen. Ondertussen is hij zijn horizon nog steeds aan het verbreden.

Sjoerd: 'Ik ben nu veel meer bezig met het landschap als geheel. In tegenstelling tot eerdere perioden is het me niet langer om kleine, op zichzelf staande objecten te doen, als wel om de grotere verbanden. Het is veel leuker als je ergens meteen een enorme bomenrij kunt neerzetten. Ik ben, net als de Duitse romantici, heel gevoelig voor meeslepende landschappen'

Manipulator

Het laat onverlet dat hem ook in Villa Augustus geen detail ontgaat. 'Ik ruik de snijbonen', zegt hij in de moestuin, waar hij op dinsdagmiddag even voor een van de foto's bij dit verhaal poseert. 'Een vlaag wind, en door de beweging die dat tussen de staken veroorzaakt ga je ze ruiken.' Een perfect geknipte taxus, verderop in de Italiaanse tuin, wordt even liefdevol door hem bestreken. 'Snoeien? Ik ben er dol op', lacht Sjoerd. 'Ik kan in Frankrijk niet op mijn terras blijven zitten als ik in een perfect ronde buxusbol een sprietje teveel zie. Ik heb permanent de aanvechting dingen tot in de puntjes te beheersen. En zo erg, dat ik de snoeischaar soms bewust uit mijn buurt moet zien te houden. Ik ben en blijf een manipulator. Maar dan dus wel een in de goede zin des woords.'