Fervente fietsers en wandelaars tellen de dagen onderhand af. Het voorjaar lonkt, dus er staan weer volop tochtjes voor de deur. De meeste liefhebbers zullen op zo'n tripje aan een paar vaste waarden ervan genoeg hebben. De sportieve prestatie is er één, de frisse neus een andere, terwijl uiteraard ook van de natuur en het landschap mag worden verwacht dat ze er hun steentje aan bijdragen. Meningeen zal zo'n uitstapje dan ook nog met een paar fotootjes en eventueel een bericht in Strava (voor de wielrenners) of op Facebook en Instagram voor vrienden, familie en overige bewonderaars vastleggen, en dan is het al weer uitzien naar de volgende gelegenheid.

Een wandelaar en fietser van een iets zwaarder kaliber was Nescio, het pseudoniem van de zakenman J.H.F. Grönloh (1882-1961). De schrijver van onder andere Dichtertje, De uitvreter, Titaantjes (1918) was niet alleen fanatiek in de regelmaat waarmee hij er te voet of op zijn rijwiel op uit trok, hij stelde al die talloze keren bovendien ook met de precisie van een boekhouder op schrift. Van 1946 tot 1955 deed hij nauwgezet verslag van zowat elke meter die hij onderweg aflegde. Vooral de feitelijke omstandigheden waarin hij zich verplaatste, waren daarbij van het grootste belang. Het weer, de vertrektijden van treinen, zijn eventuele gezelschap en de etablissementen waar even werd uitgerust: het werd door Nescio allemaal met veel plichtsbetrachting opgetekend.

Miniverhaaltjes of alleen het weerbericht

Rond veel van die 'data' schreef hij een miniverhaaltje, bij andere gelegenheden volstond hij met het vermelden van zijn bestemming en de zon, regenbuien of donkere wolkenluchten die hem op zijn kleine, veelal eendaagse expedities begeleidden. Al die notities werden door uitgeverij Nijgh & Van Ditmar verzameld onder de titel Natuurdagboek, waarvan onlangs de vijfde druk verscheen. In meer dan vijfhonderd pagina's neemt Nescio de lezer daarin mee door het Nederland van ruim zeventig jaar geleden. Waarschuwing in het nawoord van de samenstellers: het is aanbevolen de bundel náást of met voorkennis van Grönlohs literaire werk te lezen, omdat zeker de eerste helft van het Natuurdagboek als een wel heel lange, ouderwetse aardrijkskundeles kan worden ervaren.

Dat is niet moeilijk te beamen als je in bijvoorbeeld zijn verhaal 'Buiten-IJ' ziet hoe Nescio zijn 'alledaagse' beleving van de natuur omzette in de literatuur die hem zo beroemd maakte: 'Groot was God dien middag en goedertieren. Door onze oogen kwam Zijn wereld naar binnen en leefde in onze hoofden. En onze gedachten gingen woordeloos uit over de wereld, ver over den gezichtseinder gingen zij. En zoo vloeiden de wereld en wij beurtelings in elkaar over. Bekker zei datti z'n hart voelde uitzetten en toen ik m'n oogen dicht deed, was 't of m'n hoofd vol goud licht en blauw water was en wonderlijke rillingen gingen door m'n ruggemerg. Ik voelde daar de wereld, die om mij lag.'

Toch kan Natuurdagboek ook best om zijn eigen kwaliteiten worden gewaardeerd. Zo zijn er genoeg tochtjes uit te halen die in zijn spoor kunnen worden gevolgd. Naarmate Nescio meer uitstapjes achter de rug had, werd hij namelijk ook royaler en lyrischer in de beschrijvingen ervan, waardoor ze nu nog kunnen worden nagefietst of -gewandeld. Hoewel Grönlohs actieradius zich nogal eens beperkte tot Amsterdam (woonplaats) en wijde omgeving en Eindhoven (familiebezoek), heeft hij ook in Limburg, Drenthe, op de Veluwe en Zuid-Holland vele kilometers liggen. De uitgave van een gidsje met daarin zijn meest tot de verbeelding sprekende trajecten zou een welkome aanvulling op deze bundeling zijn.

Lootboschjes en margrieten in de tobbes

Voor leunstoelreizigers zal Natuurdagboek voor zichzelf kunnen spreken door de prachtige taal en dito observaties van Nescio. Wanneer hij deze net wat meer tijd en inspiratie had om het niet bij een kale feitenweergave te laten, dan pakte hij ook vaak met weergaloos proza uit. Zoals op 17 augustus 1951: 

'Vrijdag. Om 10 uur uit huis op de fiets, pad naar de Paardenhemel, daar de duinen in naar Du-in vermaak bij Bergen, (duur 10 uur 10 tot 10 uur 50). Diepe valleien met sparrebosschen (links), ruime valleien met bergen op den achtergrond (rechts) en bloeiende hei, een waterplasje in gras, met schilderenden schilder, lootboschjes. Eenzaam. Teer Augustuslicht op blaadjes en stammen: de zoomer zooals men zich die 's winters voorstelt. Weinig hellend en bijna steeds iets dalend. Twee geheimzinnige kruisingen met andere paden. D'un fol éclat etc, en nearer to thee my God. Alle Augustusmaanden waarden om mij heen en Beluchistan, Yorkshire, 't Lake District, Sichem, de Gortelsche bosschen. Wonderlijk gevoel van in den vreemde en spanning van: 'wat zal er nu komen' en van geen leeftijd te hebben en van hervinden. De margrieten in de tobbes van Duinvermaak en de poort naar het doorgetrokken land met licht en vooral schaduw.

Terug langs groote weg en fietspad en Achterweg (zonnespel).'

Nescio, Natuurdagboek, uitgeverij Nijgh & Van Ditmar € 22,50. Het boek is verkrijgbaar in de markt van Villa Augustus.